‘Aardgas is nu nog nodig voor leveringszekerheid en betaalbaarheid’

Ondanks alle inspanningen met betrekking tot verduurzaming en besparing blijft aardgas de komende jaren nodig om onze vraag naar energie in te vullen. En dan het liefst aardgas uit eigen bodem. Want dan komen de opbrengsten ten gunste van ons eigen land en is de bijbehorende CO₂-afdruk zo laag mogelijk. Zo eenvoudig is dat echter niet. Een gesprek met Nicolien Vrisou van Eck en Douwe van Leverink, programme managers van respectievelijk de thema’s E&P Assets en Exploratie van EBN over deze uitdaging.

Gat tussen energieaanbod en energievraag

Vrisou van Eck: “Ondanks de ingezette besparing en toename van de productie van duurzame energie in ons land gaapt er een groot gat tussen de hoeveelheid energie die we in Nederland de komende jaren verbruiken en de hoeveelheid eigen productie.” Dat is goed te zien in onderstaande afbeelding. Die toont naast energieproductie en consumptie van de afgelopen 20 jaar (waarin we vooral aardgas produceerden) ook de komende 30 jaar, waarin we steeds meer energie uit duurzame bronnen produceren.

Tekst loopt door na afbeelding

Historische en geraamde toekomstige energieproductie in en behoefte van Nederland – bron EBN Infographic 2022 (Klik op afbeelding voor vergroting)

Uitdaging voor leveringszekerheid en betaalbaarheid

De grafiek in bovenstaande afbeelding gaat uit van een optimistisch scenario voor de hoeveelheid energie die we verbruiken en de hoeveelheid energie die we uit duurzame bronnen kunnen halen. Van Leverink: “Maar zelfs in dat optimistische scenario, waar we minimaal op moeten inzetten, halen we pas in 2040 evenveel energie uit duurzame bronnen als in 2018 uit aardgas. En dit wordt een steeds grotere uitdaging gezien de meest recente indicaties dat het realiseren van de transitieambities achterloopt op schema. Een groot deel van het energietekort wordt nu opgevuld met LNG en steenkool en hier kleven nadelen aan. Voor onze aardgasconsumptie zijn we de komende jaren voor meer dan de helft afhankelijk van import. Al met al geen goede zaak. Gelukkig zien we in Nederland nu wel een sterke afname in de gasconsumptie, maar liever hadden we gezien dat een overvloed aan duurzame alternatieven de aanleiding was geweest. Daarom geldt dat iedere kubieke meter aardgas die in Nederland wordt geproduceerd, bijdraagt aan betaalbare voorzieningszekerheid, het beperken van globale emissies en energieonafhankelijkheid. Het spannende hierin is om te investeren aantrekkelijk te houden zodat aardgas kan worden geproduceerd tot het moment het niet meer nodig of wenselijk is.”

Opties voor toekomstige energievoorziening

De data in bovenstaande grafiek laten zien dat aan drie knoppen tegelijk moet worden gedraaid om de stap naar een duurzame toekomst te maken: energie besparen, de productie van duurzame energie versnellen en zo lang als nodig aardgas uit eigen bodem winnen. Vrisou van Eck: “Naar verwachting wordt ook energieopslag een steeds belangrijkere component binnen de energiemix als balans voor de meer grillige energieproductie door wind- en zonne-energie. Voor energieopslag lijkt gas in de vorm van aardgasopslag of waterstofopslag vooralsnog het meest geschikt.”

Nederlandse aardgasproductie dekt nu nog de helft van de vraag

Vorig jaar (2021) kon Nederland door eigen aardgasproductie (19,1 miljard kubieke meter (bcm)) in ongeveer de helft van de Nederlandse vraag naar aardgas voorzien. De rest werd geïmporteerd. Die import kwam voornamelijk uit Noorwegen en Rusland via pijpleidingen en in de vorm van LNG uit de VS en het Midden-Oosten. Van het in Nederland geproduceerde aardgas leverde het Groningen veld in 2021 nog 6,5 bcm, de kleine velden op land 3,7 bcm en de aardgasproductie op de Nederlandse Noordzee 8,9 bcm. Dit blijkt uit het ‘Delfstoffen en aardwarmte in Nederland Jaarverslag’ over 2021.

Na de sluiting van het Groningenveld is er alleen nog productie uit kleine velden en deze neemt verder af. Vrisou van Eck: “Veel van de bestaande velden zijn of raken na vele decennia uitgeput en er worden weinig nieuwe velden gevonden. Dit laatste komt mede omdat het Nederlandse investeringsklimaat al een lange periode minder competitief is ten opzichte van de ons omliggende landen.”

Het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht in de Klimaat- en Energieverkenning 2022 dat het aardgasverbruik in 2030 nog zo’n 22 tot 32 bcm zal zijn. Hiervan zal ca 7,9 bcm afkomstig zijn van binnenlandse productie, dus slechts nog een derde tot een kwart van het verbruik met alle mogelijke bijkomende nadelige effecten, zoals prijsschommelingen op de internationale markt en geopolitieke afhankelijkheid.

Tekst loopt door na afbeeldingNa vele decennia een exportland te zijn geweest is Nederland sinds 2018 steeds meer afhankelijk van gasimport – bron: PBL: KEV-raming 2022 (klik op afbeelding voor een grote versie). 

Waar mogelijk Nederlands aardgas stimuleren

Hoewel het aardgasverbruik de komende jaren gestaag afneemt, is aardgas nog steeds hard nodig totdat het energiesysteem is verduurzaamd. Van Leverink: “Tot het moment komt dat Nederland geen aardgas meer consumeert en dit hopelijk opgevangen heeft met duurzame bronnen moeten we waar mogelijk, ook ruimtelijk en maatschappelijk, de ontwikkeling van Nederlands aardgas stimuleren. Dit is beter voor de Nederlandse economie, onze onafhankelijkheid en het voorkomt hogere CO₂ emissies op nationaal en globaal niveau. EBN en haar partners (de aardgas producerende bedrijven) schatten in dat er nog ongeveer 50 bcm (+/- 30 bcm) aan winbaar aardgas te vinden valt. Vermenigvuldig dit met een aardgasprijs en je weet welk bedrag voor de Nederlandse economie behouden blijft. Daarnaast voorkomt het grofweg een extra 18 Mton aan CO₂ emissies wereldwijd. Om dit te realiseren is politieke en publieke steun en acceptatie voor een afzienbare periode van aardgaswinning in Nederland nodig om de investeringen in het zoeken naar nieuw aardgas op peil te houden.”

Versnellingsplan

Op 15 juli besloot staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw tot een versnellingsplan om de aardgaswinning uit kleine velden te stimuleren. Uit prognoses van EBN en onderzoeksinstelling TNO blijkt dat met een uiterste inspanning jaarlijks zo’n 2 tot 4 miljard kuub (vijf tot tien procent van de jaarlijkse aardgasconsumptie) extra gewonnen kan worden, en dat voor een periode van tien jaar. Door onder meer de vergunningsaanvragen sneller af te handelen zou deze versnelling kunnen worden gerealiseerd. Olie- en gasbedrijven werden echter onlangs geconfronteerd met een opgelegde solidariteitsheffing en EU-vordering (EUR 6 miljard). Deze heffing is voortgekomen uit de door de hoge aardgasprijzen behaalde winsten.

Vrisou van Eck: “Een heffing of compensatie voor de hoge prijzen en daarmee hoge winsten is niet meer dan logisch; tegelijkertijd beinvloedt dit de besluitvorming over investeringen bij de olie- en gasbedrijven. Een voorspelbaar en competitief investeringsklimaat is noodzakelijk om investeringen op peil te houden. Dat vormt een extra uitdaging, juist nu we het Nederlands aardgas zo hard nodig hebben. Het kan een belangrijke bijdrage leveren aan onze leveringszekerheid, betaalbaarheid van energie en verdere verduurzaming van de gasketen.”

Gasopslagen dragen bij aan leveringszekerheid 

Het woord leveringszekerheid is nog nooit zo vaak gebruikt als het afgelopen half jaar. De kans op opeens zonder aardgas te zitten kwam angstig dichtbij. ‘De vanzelfsprekendheid is verdwenen’, zegt Nicolien Vrisou van Eck. ‘We hebben in Nederland, vooral door het Groningenveld, nooit hoeven twijfelen aan de aanwezigheid van energie, voor ons in de vorm van aardgas. Nu is dat opeens wel zo.” EBN kreeg in het voorjaar (samen met de ‘markt’) de taak van de overheid om aardgasopslag Bergermeer te vullen tot 68%, en later tot circa 90% om in koude wintermaanden aan de piekvraag te kunnen voldoen.

Vrisou van Eck: “Die handschoen hebben we vanzelfsprekend opgepakt. Vanuit onze publieke taak en daarmee maatschappelijke verantwoordelijkheid is leveringszekerheid en betaalbaarheid een groot goed. Het vullen van Bergermeer is uitstekend verlopen en zit op dit moment zelfs vol. Dus we kunnen er zeker van zijn dat we de komende winter aan de vraag naar aardgas kunnen voldoen. Dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. We zijn nu al druk bezig met plannen maken voor het vullen voor volgende winter. Door het wegvallen van Russisch aardgas wordt dat zo mogelijk een nog grotere uitdaging.”