Studie investeringscondities geothermie

Overheid en publieke partijen cruciaal voor verdere ontwikkeling aardwarmteprojecten

Uit recent onderzoek van Rebel in opdracht van EBN (Energie Beheer Nederland) blijkt dat verdere opschaling van geothermie in Nederland wordt belemmerd door drie belangrijke barrières. Om deze uitdagingen aan te pakken, zijn overheidssteun, ketenregie en daadkracht van publieke partijen essentieel.

In 2018 is zowel het Masterplan Aardwarmte in Nederland opgeleverd, als het rapport Opschaling Aardwarmte in Warmtenetten. Uit deze studies bleek de enorm potentie en ambitie om aardwarmteprojecten op te starten. Zes jaar later blijkt dat praktische obstakels de uitvoering vertragen. Sinds 2020 stagneert het aantal producerende installaties, vooral in de gebouwde omgeving, waar momenteel slechts 2 doubletten beperkt warmte leveren aan huishoudens. Daarmee loopt het aantal geothermieprojecten ver achter bij de ambities uit het Masterplan om tenminste 20PJ aan aardwarmte te leveren aan de gebouwde omgeving in 2030. Met het wettelijk mandaat van EBN en gewijzigde Mijnbouwwet wordt gestreefd naar versnelling van de warmtetransitie. Echter, de stagnatie van het aantal projecten is aanleiding geweest voor EBN om Rebel te vragen om een studie te doen naar de knelpunten. Rebel’s onderzoek identificeert structurele barrières die moeten worden overwonnen voor verdere opschaling en professionalisering van aardwarmteprojecten.

Onzekerheid over Business Case

Investeerders hebben op dit moment onvoldoende grip op de business case van aardwarmteprojecten. Kosten en opbrengsten van de bron zijn onzeker, evenals de kosten van het warmtenet. Er is vooraf grote onzekerheid over de potentie van een bron. De kosten voor het aanleggen van de bron zijn sterk afhankelijk van de geologische omstandigheden. Bovendien zijn weinig partijen bereid integrale verantwoordelijkheid te nemen om tijdig en binnen budget de bron te realiseren. Door onzekerheid in bronpotentie wordt het ontwerp van het warmtenet pas laat vastgelegd en bestaat er geruime tijd onzekerheid over de aanlegkosten. De warmtevraag is niet altijd goed te voorspellen in de tijd, wat kan zorgen voor grote fluctuaties in de business case. Huidige (beperkte) subsidies sluiten niet goed aan bij de risico’s en dynamiek van aardwarmteprojecten.

Complexiteit in de warmteketen

Momenteel ligt de verantwoordelijkheid en het risico voornamelijk bij de bronontwikkelaar. De keten is zo georganiseerd dat de ontwikkelaar van de bron vaak het vertrekpunt en de aanjager van een warmteproject is. Hierdoor doet de ontwikkelaar als eerste de grootste investeringen en is hij afhankelijk van anderen voordat opbrengsten kunnen worden ‘ingeboekt’, vooral in de gebouwde omgeving.

Externe factoren

Veiligheidseisen, vergunningstrajecten en duurzaamheidsperceptie vormen externe uitdagingen in de projecten. Netcongestie en (onzekerheid over) veranderingen in wet- en regelgeving spelen ook een rol.

Oplossingsrichtingen om de aardwarmteprojecten op te schalen.

1. Overheidssteun.
   Gericht op bronpotentie en bouwkosten voor een verbeterde verhouding tussen risico’s en rendement. Investeer in proefboringen en geef subsidie op kapitaalinvesteringen. Creëer een waarborgfonds en flexibele instrumenten om onderbenutting tegen te gaan specifiek voor de locatie.
2. Ketenregie.
   Duidelijke en krachtige risicoreducerende regie van de keten. Publieke warmtebedrijven moeten duidelijke keuzes maken en risico’s oppakken. Integrale ontwikkeling van warmteketen en bron is essentieel.
3. Daadkracht van Publieke Partijen:
   Meer daadkracht van publieke partijen door duidelijker en passender vergunningsproces en voldoende (gemeentelijke) instrumenten. Ondersteun ontwikkelkosten van aardwarmteprojecten.

Extra downloads: infographic

Bekijk hier de infographic die onderdeel is van dit rapport.