Uniek onderzoek naar wanneer Nederlanders warmte betaalbaar vinden

Gemeentelijke warmteprogramma’s

Gemeenten werken op dit moment aan de plannen voor aardgasvrij wonen in 2050. In zogeheten warmteprogramma’s geven ze aan in welke wijken en buurten ze de komende 10 jaar aan de slag gaan met het verduurzamen van woningen en gebouwen. De plannen moeten wel haalbaar en betaalbaar zijn. De uitdaging is daarbij dat het is nog onvoldoende uitgekristalliseerd is wat betaalbaar precies is voor inwoners. Want is duurzame warmte betaalbaar als je bijvoorbeeld niet meer betaalt dan nu voor gas? En wat als in de toekomst de gasprijzen stijgen of dalen? Of is duurzame warmte betaalbaar als je de investering erin kunt terugverdienen, en spelen andere factoren ook een rol?

Beter aansluitend beleid

Het onderzoek dat deze week van start gaat moet de deelnemende gemeenten beter inzicht geven hoe verschillende groepen inwoners in hun eigen gemeente denken over de betaalbaarheid van duurzame warmtevoorzieningen en welke voorwaarden ze daarbij belangrijk vinden. Met deze inzichten kunnen gemeenten beleid ontwikkelen dat beter aansluit op de wensen van hun bewoners. De onderzoeksuitkomsten helpen gemeenten straks ook om hun wettelijke verplichting na te komen om aan te tonen dat de gekozen warmteoplossing betaalbaar is. Op verzoek van EBN worden de lokale uitkomsten doorvertaald naar meer algemeen toepasbare aanbevelingen.

Publieke warmtebedrijven

Vanuit haar beoogde rol als Nationale Deelneming Warmte per 1 januari 2026 neemt EBN deel aan het onderzoek. “Naast het werken aan warmteprogramma’s, denken veel gemeenten op dit moment na over het oprichten van eigen publieke warmtebedrijven. Daarbij is betaalbaarheid een cruciale voorwaarde voor burgers om over te stappen op een duurzame warmtevoorziening. Uit dit onderzoek leren we onder welke voorwaarden inwoners een duurzame warmtevoorziening betaalbaar vinden en wat ze daaronder verstaan. De nationale, meer algemene, uitkomsten van dit onderzoek stellen we daarom ter beschikking aan alle gemeenten,” zegt Herman Exalto, projectdirecteur Nationale Deelneming Warmte bij EBN.

Versnellen landelijke transitie

Het onderzoek wordt uitgevoerd door onderzoeksbureaus MSG Sustainable Strategies en Populytics. “Als je inwoners niet betrekt bij beleid dat hen zo direct raakt, dan is de kans groot dat de overgang naar aardgasvrij (verder) stagneert. Dat we dit onderzoek zo grootschalig met 16 gemeenten tegelijk uitvoeren laat zien hoe belangrijk dit onderwerp is,” zegt Shira Hollanders, algemeen directeur van Populytics. Eigenaar van MSG Sustainable Strategies, George Wurpel vult aan: “Dit onderzoek is heel relevant voor het verbeteren en versnellen van de landelijke transitie. Wij zien bij veel gemeenten de behoefte om de cijfermatige invulling van aardgasvrij te verbinden met het gevoel dat leeft bij de bewoners.”

Onderzoek open voor aanvullende gemeenten

Het onderzoek wordt de komende maanden uitgevoerd in de gemeenten Almere, Amsterdam, Delft, Den Haag, Dordrecht, Katwijk, Leiden, Maassluis, Noordoostpolder, Oss, Rotterdam, Soest, Stichtse Vecht, Utrecht en Zeewolde. Groepen inwoners ontvangen via hun gemeente een uitnodiging om deel te nemen. Hoewel het onderzoek start met zestien gemeenten, is het door de onderzoeksopzet voor aanvullende gemeenten mogelijk om het onderzoek ook in de eigen gemeente uit te voeren als input op het eigen warmteprogramma.

Foto Zita Pels: Tom Feenstra/Gemeente Amsterdam