We moeten nu al aan de slag met de grootschalige ondergrondse energieopslag voor 2050
Achtergrond
Het is een relatief onderbelicht aspect in de energietransitie: de opslag van energie. Tijdens de Transition Talks van EBN op 27 juni vond de kick-off plaats van ‘Panorama Opslag’en bogen diverse belanghebbenden zich over de kansen en uitdagingen rond grootschalige ondergrondse energieopslag. Uiteindelijk was iedereen het roerend met elkaar eens: er is geen tijd te verliezen, er moet nú volop worden geïnvesteerd in alle mogelijkheden.
Panorama Opslag
Tijdens de bijeenkomst van EBN op 27 juni verzamelden zich vertegenwoordigers van industrie, energiebedrijven, overheden, toezichthouders, kennisinstellingen en uitvoeringsorganisaties. De bijeenkomst vormdede start van een reeks activiteiten rondom grootschalige (ondergrondse) energieopslag onder de noemer Panorama Opslag. Ook werd namens het platform Zó werkt energie de Informatiekaart Energieopslag gepresenteerd. De kaart is bedoeld als ondersteuning voor het gesprek over energieopslag voor (intredende) professionals.
Wet rondom gasopslag
Als we het hebben over grootschalige (ondergrondse) energieopslag, dan gaat het vooral om drie : aardas-, warmte-, en waterstofopslag. Voor elke vorm praatte een deskundige de aanwezigen bij over de ontwikkelingen. Yara van ’t Groenewout (deputy team lead Gas bij het ministerie van EZK) was de afgelopen jaren betrokken bij de opdracht om de Nederlandse gasvoorraad op peil te krijgen vanwege de oorlog in Oekraïne. ‘Gaandeweg zagen we dat dit ook verstandig is met het oog op de energietransitie en de sluiting van de gasvelden in Groningen. We werken nu aan een wetsvoorstel voor gasopslag. Daarin gaan we bijvoorbeeld in op de mogelijkheid om wettelijke verplichtingen op te leggen, of een strategische voorraad verstandig is en wat de rol van de overheid is als vulagent. De markt werkt in principe goed, de afgelopen jaren werden voorraden zonder overheidsingrepen gevuld, maar blijft dat ook zo? Het is belangrijk om daarover na te denken.’
Waterstof in reservoirs en cavernes
Remco Groenenberg doet namens TNO onderzoek naar ondergrondse waterstofopslag. ‘We maken onderscheid tussen opslag in zoutcavernes en in reservoirs, zoals lege gasvelden. Van die eerste weten we al langer dat opslag hierin veilig mogelijk is. Uit onderzoek in Nederland en het buitenland zien we bovendien weinig belemmeringen voor de opslag van waterstof in reservoirs. Dat is een belangrijke constatering en heel bemoedigend, want energiesysteemscenario’s laten zien dat we in 2050 behoefte hebben aan een opslagcapaciteit van tussen de 10 tot 60 terawatuur (TWh). Je praat dan over tientallen cavernen en reservoirs. Het is niet of-of maar en-en. We moeten nu tijd en energie steken in mogelijkheden, nog los van wat er straks nodig is, zodat we weten hoeveel er wat en waar kan.’
Warmte zoveel mogelijk lokaal opslaan
Robert Jan van Egmond is programmamanager Duurzame Warmte en Koude bij TKI Urban Energy. ‘Grootschalige en nationale opslag gaat meestal over gas, terwijl het in de gebouwde omgeving vaak juist de vraag is hoe je lokaal aanwezige energie in de vorm van warmte zoveel mogelijk daar ook kan opslaan en benutten. Het oude denken is centraal opwekken en naar woningen transporteren. Maar als je een woning in de zomer koelt, wek je eigenlijk warmte op, die je zo slim mogelijk later weer wilt benutten door te zoeken naar vormen van lokale opslag. Nieuwere kantoorgebouwen hebben door het jaar heen zelfs gemiddeld al een netto koelbehoefte. We hebben in Nederland al heel veel ervaring met warmte-koudeopslag (WKO), daarvan kunnen we veel leren voor opslag op hogere temperaturen en grootschaliger vormen.’
Meer flexibele opslag is nodig
Hoe staat het eigenlijk met de mogelijkheden van ondergrondse energieopslag in Nederland? Marc Londo van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) wijst erop dat we in tegenstelling tot de opslag van gas voor duurzame energie uit bijvoorbeeld wind en zon meer flexibele opslag nodig hebben om de energievoorziening stabiel te houden. ‘Hoe dat er precies in 2050 uitziet is moeilijk te zeggen. Maar we moeten wel nu in de benen komen om hierop voorbereid te zijn. Er zijn nog veel onzekerheden, maar laten we uitgaan van de maximale varianten, dan zijn we in elk geval goed voorbereid. Daarnaast is het belangrijk om te kijken hoe het werkt in de markt, hoe je investeringen kunt uitlokken. Je hebt te maken met zulke grote investeringen. Gaat dat lukken? Dat vind ik een spannende vraag. Maar je kunt scenario’s uitwerken tot je een ons weegt, we moeten nú plannen maken.’
Hoe het er precies in 2050 uitziet is moeilijk te zeggen, maar we moeten nu in de benen komen om hierop voorbereid te zijn.
Marc Londo
Inhoudelijk directeur bij de Nederlandse Vereniging Duurzame EnergieMega-investeringen in het verschiet
Kees-Jan Rameau, COO bij Eneco, sluit zich daarbij aan. ‘Als samenleving hebben we behoefte aan meer opslag in alle vormen en ook voor de korte, middellange en lange termijn. We moeten daarin keuzes durven maken, want de benodigde investeringen hebben een lange doorlooptijd. Seizoensopslag voor de langere termijn vereist een mega-investering. Dat kan alleen door een goede en open samenwerking tussen overheid, overheidsbedrijven als EBN, marktpartijen en energiebedrijven.’
Lef is nodig
Ook lid van de Raad van Bestuur van EBN Yolande Verbeek benadrukt dat alle partijen elkaar nodig hebben om het energiesysteem van de toekomst neer te zetten. ‘EBN kijkt daarom voor elk domein naar de beschikbare kennis en expertise. We moeten nu een begin maken, zodat marktpartijen straks kunnen instappen. Dat vraagt ook om lef: we beginnen als partijen aan iets zonder dat we precies weten wat de uitkomst gaat zijn. Maar dat is wel nodig, anders is er straks niks meer te kiezen.’
Input voor de visie
Het slotwoord is aan Nel Aland (lees hier een kennismaking met haar), de nieuwe gezant Energieopslag van het ministerie van EZK. Zij werkt aan een visie op de ondergrondse energieopslag. Daarvoor inventariseert ze wat er op dat gebied mogelijk is en wat de randvoorwaarden zijn om te komen tot de volgende stap: het daadwerkelijk mogelijk maken van ondergrondse energieopslag. Aland roept alle betrokkenen op om samen te werken en vooral input te geven voor de visie. ‘Waar zou jij blij mee zijn als het in de visie terechtkomt? Alle ideeën en goede voorbeelden maar ook de juiste vragen zijn welkom!’
